Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’90 εργαζόμουν στη Δυτική Γερμανία. Και αναφέρω Δυτική, διότι παρόλο που το Τοίχος είχε πέσει σκάρτα 10 έτη, ουδείς Δυτικογερμανός ένιωθε την Ανατολική Γερμανία οικεία. Πιο πολύ σαν μαύρη τρύπα την έβλεπαν, ένα μέρος όπου μια ανεπιθύμητη βλάβη στο όχημά τους στη διαδρομή από το Βερολίνο για την Δυτική πλευρά της χώρας θα τους ανάγκαζε σε μία δυσάρεστη διανυκτέρευση στην Ανατολική απελπισία.

Στο κύκλο των κοινωνικών συναναστροφών μου ήταν και ένας συνομήλικός συνάδελφος, τριαντάρης τότε, με προέλευση από το Ανατολικό Βερολίνο. Κάποια στιγμή ρωτώντας τον αν έχει αδέρφια η αντίδρασή του με ξάφνιασε. Το ύφος του άλλαξε σε μια έκφραση αμυντικής δυσπιστίας και αποκρίθηκε: «Γιατί ρωτάς;»

Η αντίδρασή του ήταν όμως κατανοητή. Μεγαλωμένος πίσω από το τοίχος μέχρι τα 20 έτη του κουβαλούσε όλες εκείνες τις καταβολές που εμείς στο ελεύθερο κόσμο μόνο να υποπτευθούμε μπορούσαμε τότε. Απέφευγαν να αποκαλύψουν τις σχέσεις τους ή προσωπικά στοιχεία καθώς ποτέ δεν γνώριζαν αν ο συνομιλητής τους ή κάποιος ωτακουστής ήταν πληροφοριοδότης των Αρχών του καθεστώτος. Ο φόβος και η δυσπιστία ήταν διάχυτος. Όποιος έχει δει την καταπληκτική ταινία «Οι Ζωές των Άλλων» του Florian Henckel von Donnersmarck γνωρίζει για τι πράγμα μιλάω. Οι κάτοικοι της πόλης του Βερολίνου επιτηρούνταν από 100.000 υπαλλήλους και 200.000 κατασκόπους της Στάζι.

Ένας άλλος Ανατολικογερμανός συνάδελφος αρκετά μεγαλύτερος, γεννημένος κατά τον Β’ ΠΠ μου διηγούνταν τις σιγμές τις πτώσης του τοίχους και πως εκείνη την στιγμή δεν αντιλαμβάνονταν ότι γραφόταν ιστορία, αλλά διέσχισαν τη γραμμή και επισκέφθηκαν για πρώτη φορά ελεύθερα τους συγγενείς στους στο Δυτικό Βερολίνο επιστρέφοντας την άλλη μέρα. 

Έχοντας μία επιδερμική μόνο αντίληψη, μέσω διηγήσεων με τους πρώην Ανατολικογερμανούς, το τι σήμαινε βιωματικά για τους υπηκόους του καθεστώτος να υφίστανται ένα συνεχή φόβο, ούτε καν θα διανοούμουν να τους κουνήσω το δάκτυλο για τα καλά του κομμουνισμού. Όποιος το έχει βιώσει, και αναφέρομαι σε κάθε μορφή δικατορίας εκ δεξιών ή αριστερών, θα μας διαολόστελνε κανονικά αν είχε την ευκαιρία να εμπλακεί σε διάλογο για το ποιο καθεστώς είχε τα περισσότερα θύματα ή για το ποιος είχε το ιδεολογικό πλεονέκτημα και τις «αγαθές προθέσεις». Βλέπετε, ο αριθμός των θυμάτων δεν είναι παρά αποτέλεσμα πολιτικών συγκυριών ή διαθέσιμων μέσων. Η περιστολή των ελευθεριών, οικονομικών καταρχήν και, αναπόφευκτα, προσωπικών στη συνέχεια καθώς και η επιβολή ακραίων απόψεων μόνο διά της βίας μπορεί να επιβληθεί. Για να αιτιολογηθεί δε, η καθεστωτική γάγγραινα, πρέπει να δημιουργηθεί ένα αντίπαλο δέος. Στη μία ιδεολογία μπορεί να είναι φυλετικό ή εθνικό, στην άλλη ταξικό. Οι ρίζες και οι συνέπειες είναι κοινές όσο και αν η διαδρομή μπορεί να διαφέρει. Έχουμε αρκετά ιστορικά παραδείγματα να προσφύγουμε, αλλά τα ισχυρότερα καθεστώτα με τις καταλυτικότερες συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο εγκαθιδρύθηκαν τον 20ο αιώνα.

Ορθά λοιπόν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε στις 2 Απριλίου του 2009 απόφαση με την οποία η 23η Αυγούστου θεσμοθετείται ως ημέρα μνήμης ενάντια στον ολοκληρωτισμό και ημέρα μνήμης για τα θύματα των Κομμουνιστικών και Ναζιστικών καθεστώτων.  (Σχετικός σύνδεσμος εδώ: https://www.eu2017.ee/news/press-releases/european-day-remembrance-victims-communist-and-nazi-regimes-takes-place-23 )

Είναι μία αφορμή υπενθύμισης σε όλη την Ευρώπη των ολισθηρών ατραπών από τη δημοκρατία προς την απολυταρχία. Είναι τουλάχιστον απρεπές λοιπόν κάποιος, βιοποριζόμενος από την «αριστεροσύνη» και το «κομμουνιστικό ιδεώδες», να κουνάει το δάκτυλο σε όσους υπέφεραν από αυτό το εξάμβλωμα και να αρνείται συμμετοχή στη συνάντηση. Είναι εξίσου απρεπές, οι κομματικές πεποιθήσεις να χαρακτηρίζουν μια χώρα ολόκληρη ως συμπαθούσα ολοκληρωτικά καθεστώτα και να την απομονώνουν.

Αν νιώθεις ότι έχεις να τοποθετηθείς ιδεολογικά όφειλες να συμμετέχεις στο συνέδριο της 23ης Αυγούστου στο Ταλίν και να καταθέσεις τις θέσεις σου. Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των λοιπών σύνεδρων. Άσε που αν έβλεπαν για πολύ ώρα το δάκτυλο τεντωμένο μπορεί να το δάγκωναν. Και θα είχαν και δίκιο, διότι «Οι Ζωές των Άλλων» μας αφορούν.